8.BESİN KİRLENMESİ

                                               

                HAZIRLAYAN : SEDA ŞAHİN

                                                           BESİN KiRLENMESİ

Besin kirlenmesinde endüstriyel faaliyetler , tarımsal uygulamalar ve mücadele artıkları , çevrenin yanlış kullanılması , çeşitli katı ve sıvı artıklar gibi insan etkinlikleriyle yaratılan çeşitli kimyasal madde artıkları başlıca iki şekilde canlılar üzerinde zararlı olabilmektedir.

Birinci şekilde; yaşama ortamında bulunan kimyasal madde artıklarının çeşitli yollarla temas sonucu canlılar üzerinde doğrudan akut ve kronik toksik etki göstermesi suretiyle olur. Belirtilen türden olumsuz etkilerin gelişebilmesi için, canlıların kirlenmiş havayı teneffüs etmeleri , kirlenmiş su ortamında yaşamaları ya da yaşam gereği bu tür maddelerle sık sık bulaşmış olmaları gerekir

İkinci şekilde ; kimyasal madde artıklarıyla kirlenmiş besinlerin tüketilmesi ya da bu tür maddelerin besin zincirine girmesi sonucu dolaylı yoldan olumsuz etkilerinin şekillenmesiyle olur. Bunun için besin kirlenmesine neden olan kimyasal maddelerin milyarda kısıma kadar inebilen düzeylerde bile çok yönlü toksik etki yapabilmeleri ve besin zinciri oluşturan canlı halkaları boyunca gittikçe artan yoğunluklarda birikebilmesi gerekir.

Çevrede bulunan kimyasal kirliliklerin gelişmiş canlılarda ve insanlarda sistemik toksik etki gösterebilmeleri için, vücudun doğal giri kapıları olan sindirim ve solunum yoluyla alınmaları gerekir. Sadece havada bulunan kirliliklerin solunum yoluyla alınabileceği göz önünde tutulursa, kimyasal kirliliklerin büyük ölçüde su besinlerle birlikte canlı organizmalara girebileceği kolayca anlaşılır. Böyle sakıncalı bir çevre kirlenmesinden söz edilebilmesi için, ortamdaki kirliliklerin mutlaka su ve besinlere yansıması gerekir. Bu durum ise, besin kirlenmelerinin doğal denge ve halk sağlığı yönünden ne denli büyük önem taşıdığını açıkça ortaya koyar.

Besin  Kirlenmelerinin başlıca nedenleri:

         1) Radyoaktif kirlenme
2) Tarımsal ilaçlarla kirlenme
3) Saklanma
4) Biyolojik kirlenme
5) Taşınma sırasında meydana gelen kirlenme

       Radyoaktİf kİrlenme

        -Nükleer santrallerde meydana gelen patlamalar veya sızıntılar radyoaktif kirlenmeye yol açar. Bu maddeler bitkiler üzerine birikerek kirlenmelerine neden olur. Bu bitkiler besin olarak kullanılmayacağından toprağa gömülerek yok edilmek istenir. Yağmur suları toprağın derinliklerine sızdığı için sularda kirlenir. Radyoaktif kirlenmenin sonuçları yıllarca etkisini kaybetmez. Bu yolla kirlenen besinler canlılarda çeşitli hastalıklara sebep olur.

        -Buna Çernobil kazası örnek olarak verilebilir.

      ÇERNOBİL KAZASI

         Çernobil kazası 26 Nisan 1986’da Ukrayna’nın Çernobil kentinde meydana gelmiştir. Yaklaşık 7.000 kişinin etkilendiği patlama nedeniyle oluşan radyoaktif bulutlardan Türkiye’de etkilenmiştir.

     TARIMSAL İLAÇLARLA KİRLENME
        -Ziraai Mücadele İlaçlarıyla Kirlenme
        Ürünü zararlıya karşı korumak için ilaçlama yapılır. İlaçlar bitkiler üzerinde birikerek besin yoluyla insanlara ve hayvanlara taşınır. Zehir etkisini hemen gösterdiği gibi uzun süre sonra da kendisini gösterebilir.
        Örneğin DDT bitkileri üzerinde birikerek besin yoluyla hayvanlara ve insanlara taşınıyordu. Bitkiler üzerindeki etkisi uzun yıllar devam eden DDT alındıktan kısa bir süre sonra ölümlere yol açıyordu. Ülkemizde DDT kullanımı 1945 te yasaklanmıştır.

   ***DDT= Dikloro Difenil Trikloroethan***

       (Çok zehirli böcek öldürücüdür.)

         

 -Tarımsal Gübrelemeyle Kirlenme                                      

           Artan nüfusa paralel olarak besin ihtiyacını karşılamak için bitkilerin daha çabuk büyümesi ve daha çok ürün vermesi için bazı hormonlu ilaçlar ve gübreler kullanılmaktadır. Bu ilaçlar ve gübreler hatalı ve fazla kullanıldıklarında bitkiler üzerinde birikerek kirlenmeye yol açar. Ayrıca bitkiler anormal şekilde büyürler.

TAŞINMA VE SAKLAMA SIRASINDAKİ KİRLENME

    Besinler pazar yerlerinde, marketlerde, manavlarda uzun süre açıkta bekletilirler. Böylelikle çevredeki

kirlilikten etkilenirler. Uygunsuz koşullarda saklanan besinler, mikrop kaparlar. Yeteri kadar temizlenmeden

yenilen besinler, mikroplarıyla birlikte vücuda girerek, insan sağlığını olumsuz yönde etkilerler.

    Besinlerin uzun süre bozulmadan dayanabilmeleri ve olgunlaşabilmeleri için içlerine nitrat ve nitrit bileşikleri

katılır. Besin yoluyla vücuda alınan bu bileşikler birikerek insanlarda kanserojen etki yaparlar.

BESİN KİRLENMELERİNİN ETKİLERİ
-Zirai mücadele ilaçları, bitkiler üzerinde birikerek, besinlerle insanlara ve hayvanlara geçerler. DDT vücuttayağ dokusunda birikir. Zamanla öldürücü boyutlara ulaşır.
-Nükleer kirlenmede radyoaktif maddeler çevreye yayılarak bitkilerin üzerine çöker ve yağmur sularıyla sukaynaklarına taşınır.
-Ürünün artışı için toprağa verilen gübreler besin kirlenmesine yol açıp gübreleme sonucu açığa çıkan zehirli maddeler besin zinciriyle kullanım alanından uzaklara yayılmaktadır.
-Kirli besinler, beslenme sonucu vücuda girerek mikropların yayılmasına neden olurlar. Sonuçta besin zehirlenmesi, kolera, dizanteri, sarılık gibi hastalıkları ortaya çıkarır.

 ÇEVRE VE BESİN KiRLENMELERİNİN DENETİMİNE İLİŞKİN ÖNLEMLER VE          ÖNERİLER :
             Bütün yarariarına rağmen endüstriyel atılımlardan, daha uygar bir yaşam düzeyi sağlayabilmek için sürdürülen çabalardan ve tarımsal savaş uygulamalarından vazgeçilmese bile, uygulanmaları bakımından çevreye ve toplum sağlığına daha az zarar verecek şekilde bazı önlemler ve sınırlamalar getirmek zorunluğu vardır. Uzun ve kısa vadede alınması gerekli önlemleri ve önerileri aşağıdaki şekilde açıklayabiliriz.
   1. Çevre ve besin kirlenmesine yol açan kaynakların denetimi için yürürlükteki yasalarda bulunan yaptırımların ödünsüz bir biçimde uygulanması zorunludur.
  2.  Ulusal kalkınma planlarında endüstri, tarım ve · kentleşme için çevre sorunlarına yol açmayacak hedefler, modeller ve teknikler seçilmelidir.

        3. Başbakanlık çevre müsteşarlığı daha etkin bir yapıya ve işleve sahip kılınmalı; bu örgüt tarafından, çevre kirlenmesi konusunda çalışan kuruluşların, araştırmacıların ve bunların yayınlarının dökümantasyonu yapılmalı; dağınık çalışmalar, işbirliği altında olumlu hedeflere yöneltilmelidir.

            4. Çevre ve besin kirlennıesi konusundaki uygulama ve araştırmaları gerçekleştirecek  personel yetiştirilmeli ve laboratuar, araç , gereç, donatım olanakları yaratılmalı, var olan kapasite bilinçli bir biçimde değerlendirilmelidir.

             5.   Endüstri ve tarımda çalışanlar ile halkın çevre sorunlarına ilişkin bilgi ve kültür düzeyinin yükseltilmesi, çevre kirlenmesinin doğaya ve toplum sağlığına yansıyan tehlikeleri konusunda bilinçlendirilmesi amacıyla okullar düzeyinde öğretimde, meslek içi eğitimde ve kitle iletişim araçlarında düzenli ve yönlendirilmiş programlar yapılmalıdır.

              6.       Her şeyden önemlisi “temiz bir çevrede yaşamak ve sağlık ve dengeli kişilerin doğal ve anayasal hakkıdır.” İlkesi tüm toplumsal katmanlarda temel hareket noktası olmalıdır.

              7.       Doğal varlıkların korunmasının ve geliştirilmesinin , gelecek kuşaklara karşı borcumuz olduğu daima hatırlanmalıdır.

              8.       Çevreyi korumanın sanayileşmeye ve uygarlaşmaya karşı çıkmak olmadığı, ancak kirletici her türlü insan etkinliklerinin de en değerli varlıklarımızdan olan doğal çevreyi yok etmeğe yönelik olmaması gerektiği bilinmelidir.

GIDA SEKTÖRÜNDE YAPILAN HİLELER VE HİLE YAPAN FİRMALAR

BALDA SAHTECİLİK

Glukoz şurubu veya şeker arılara yem olarak verilerek daha kolay bal elde edilmesi sağlanmaktadır.

   Balda Sahtecilik Yapan Firmalar

  -Anadolu Eksper Gıda Sanayi İç ve Dış Tic. Ltd. Şti. Saray-Kazan/Ankara - Ürün adı: Süzme Çiçek Balı (Balda protein ve ham bal delta C13 değerleri arasındaki fark, Balda protein ve ham bal delta C13 değerlerinden hesaplanan C4 şekerleri oranı) - Ürün adı: Tatzade markalı ürünün seri numarası: 11/06

  

  -Tadaban Gıda Sanayi İç ve Dış Tic. Ltd. Şti. Saray-Kazan/Ankara - Ürün adı: Süzme Çiçek Balı (Balda protein ve ham bal delta C13 değerleri arasındaki fark, Balda protein ve ham bal delta C13 değerlerinden hesaplanan C4 şekerleri oranı) - Maxitat markalı ürünün seri numarası: 10 06

  

  -06 Ekim Gıda ve İht. Mad. İmal. İth. İhr. Paz. San. Tic. Ltd. Şti. Ostim-Ankara - Ürün adı: Süzme Çiçek Balı (Balda protein ve ham bal delta C13 değerleri arasındaki fark, Balda protein ve ham bal delta C13 değerlerinden hesaplanan C4 şekerleri oranı, Prolin miktarı, Diastaz sayısı, Fruktoz/Glukoz, Fruktoz+Glukoz) - Damla Bacı markalı ürünün seri numarası: 04.03

  SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİNDE SAHTECİLİK

Tereyağı: Bitkisel margarin de katılıyor, hatta patates püresi koyanlar bile var. 

     Yoğurt: Merdiven altı üretim yapan markasız yoğurtlarda kıvam artırmak ve su tutması için jelatin katılıyor.

       Jelatin, domuzun deri veya kemiklerinin kaynatılmasıyla elde ediliyor.

Beyaz peynir: Yağ oranında hile 
yapılarak, mayalamadan

 önce yağı alınıyor.
Raf ömrü uzasın diye fazla nitrat katılıyor.

Süt tozu: Tebeşir tozu bile ekleniyor.

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİNDE SAHTECİLİK YAPAN FİRMALAR

-Birsen Güven Gıda San. ve Tic. A.Ş./ Kayseri- Ürün adı: Tam Yağlı Tulum Peyniri (Bitkisel yağ)- Yalçıntepe markalı ürünün seri numarası: 125/065

-Narin Süt ve Süt Ürünleri Gıda Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti./ Kayseri- Ürün adı: Tulum Peyniri (Bitkisel yağı ve Yağlı Tulum Peyniri (Bitkisel yağ)- Narlıtepe markalı ürünün seri numarası: 484-603

-Mutlu Tolga Gıda İnş. Nak. Pet. Tur. Hayv. Orm. San. Tic. Ltd. Şti./ Afyonkarahisar- Ürün adı: Kaşar Peyniri (Bitkisel Yağ) ve Tulum Peyniri (Bitkisel Yağ)- Ilgaz Yaylası markalı ürünün seri numarası: 2804

-Düziçi Hayat Süt Mam. Gıda San. Tic. Ltd. Şti./ Adana- Ürün adı: Ezine Keçi Peyniri (İnek ve Koyun Sütü) ve Ezine Koyun Peyniri (İnek ve Keçi Sütü) - Kültürova markalı ürünün seri numarası: 256- 211

ET VE ET ÜRÜNLERİNDE SAHTECİLİK 

      Sucuk, salam, sosis: Sakatat veya kanatlı etlerin kemiğinin karıştırıldığı mekanik kıyma konuluyor. 

Kıyma: Kedi-köpek için ayrılan kemikler kıymaya katılıyor.    Kıymada tavuğun gagası, tırnağına bile rastlamak mümkün. 

       Tavuk dönerin içine tavuk derisi, bağırsak, paça ve sakatatlar karıştırılıyor. Bayat tavuklar çamaşır suyuyla beyazlatılarak taze görüntüsü veriliyor.

 ET VE ET ÜRÜNLERİNDE SAHTECİLİK YAPAN FİRMALAR

-Diltat Gıda İnş. San. Tic. Ltd..Şti./ Esenyurt / İstanbul - Ürün adı: Dana Kıyma (Kanatlı Eti Tespiti) - Can-Et markalı ürünün seri numarası: 03.07.2013

-Diltat Gıda İnş. San. Tic. Ltd.Şti./ Bahçelievler/ İstanbul - Ürün adı: Dana Kıyma (Sakadat tespiti) - Can-Et markalı ürünün seri numarası: 31.07.2013

-Maset Gıda Nakliyat İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti./ Fatih/ İstanbul - Ürün adı: Dana Kıyma (Kanatlı Eti Tespiti) -Mas Et markalı ürünün seri numarası: 01.08.2013

-Etçi Et ve Şarküteri Ürünleri Tic.Ltd.Şti./ Ataşehir/ İstanbul - Ürün adı: Kuzu Kuşbaşı (Kanatlı Eti Tespiti) - Şekilet markalı ürünün seri numarası: 20.08.2013

GIDA SEKTÖRÜNDE YAPILAN DİĞER HİLELER

Lokantalarda yöntem: Et terbiye edilirken su katılarak ağırlaştırılıyor. Bu et tencereye girdiğinde ağırlığının yaklaşık yüzde 20’sini kaybediyor. Dana kıymaya tavuk kıyması, tavuk sakatatı, boyanmış iç yağ katılıyor.

Hazır yemek sektöründe kullanılan kıymalarda dana etine kanatlı eti, at-eşek eti, yabancı doku, iç organ karıştırılıyor

Kakaolu ürünler: Kakaolu fındık kremasında kakao yerine keçiboynuzu tozu, kakao yağı yerine margarin kullanılıyor.

Tatlı: Baklava ve kadayıfın içine fıstık yerine bezelye konuyor. 

Helva: İçine beyaz susam yerine Sudan’dan ithal edilen ucuz siyah susam konuluyor. 

Zeytin: Zeytin havuzlarına paslı demir atılarak zeytinler karartılıyor, tekstil boyası da renk için kullanılıyor.

Bakliyat: Kalitesiz bulgura boya katıp rengi değiştiriliyor, pirinç türleri birbirine karıştırılıyor.

DİKKATT...!!!